1. La Ò diftongada

La letra Ò es diftongada [wɔ] dins certans cas: pòrt, fòrt, fòrça, bòn, pòsta, tremòla…

La nòrma classica qu’emplegam aquí non marca aquel diftòng. Pura, certans autors nissarts an decidit de la marcar en adoptant una ortografia especifica:

• Reinat TOSCANO¹ l’ortografia OA: poart, foart, foarça, boan, poasta, tremoala…
• Bernat FRUCHIER² la marca per un accent circonflèx Ô: pôrt, fôrt, fôrça, bôn, pôsta, tremôla…
• Jan-Luc SAUVAIGO³ l’ortografia UÒ: puòrt, fuòrt, fuòrça, buòn, puòsta, tremuòla…

1. - Reinat TOSCANO es un sòci fidèl de Nissa Pantai e un escrivan occitan talentuós, autor de numerós libres dont la famoa Gramàtica dau niçard e la sèria dei aventuras dau policier Matieu Sampeyre.
2. - Bernat FRUCHIER es un membre fondador dau Centre Cultural Occitan País Nissart (CCÒC, futur Nissa Pantai), ne'n siguèt lo 2d president e demòra president d'onor.
3. - Jan-Luc SAUVAIGO es un autor-compositor-interprèta occitan famós e un dei membres fondadors dau CCÒC País Nissart.

Precision:

• Li vocalas+N/M son nasali davant una consonanta ò en fin de mot: canta [‘kãŋta], ben [‘bɛ̃ŋ]
• Son pas nasali davant dei vocalas: anar [a’na], frema [‘fʀema]
• L’M nasala si pronóncia [ŋ] en fin de mot: camba [‘kãɱba] ⇔ siam [‘sjãŋ], sembla [‘sɛ̃ɱbla] ⇔ fèm [‘fɛ̃ŋ]

Li semivocalas, dichi tanben semiconsonantas, son de sons que si tròban a miegcamin entre la vocala e la consonanta. Ne’n destriam 3:

• [j] que si pòu escriure I ò LH e qu’es un mieg son [i] comparable a la J en alemand: pantais [pãŋ’taj], detalh [de’taj] 
• [µ] que s’escriu U e qu’es un mieg son [y]: vuech [‘vµœt∫] 
• [w] que s’escriu U e qu’es un mieg son [u] comparable a la W en englés: pèu [‘pεw] 

Li semivocalas si retròban dins lu diftòngs e triftòngs (veire lo ponch n°3)

Lu diftòngs fòrts, dichs descendents, son lu fonèmas compauats per li sequéncias vocala-semivocala e pòrtan generalament l’accent tonic sus la promiera vocala:

1. AI tende de si prononciar [ej] quora es pas tonic: laissi [‘lajsi], laissar [lej’sa]
2. AU tende de si prononciar [ɔw] quora es pas tonic e dins certans particulars: daurat [dɔw’ʀat]
3. IU tende de si prononciar [jew]: viu [‘vjew], actiu [a’tjew]

Lu diftòngs debles, dichs ascendents, son lu fonèmas compauats per li sequéncias semivocala-vocala e pòrtan generalament l’accent tonic sus la segonda vocala:

Precision:

• Après G, U es muda davant E e I, doncas li a pas de diftòng: fague [fa’ge], sigui [si’gi]
• Après Q, U es muda, doncas li a pas de diftòng: quadre [‘kadʀe], que [‘ke], quint [‘kint], aquò [a’kɔ]

Lu triftòngs son lu fonèmas compauats per li sequéncias semivocala-vocala-semivocala:

L’iatús es la succession de doi vocalas que forman doi sillabas diferenti. Certani vocalas fan naturalament un iatús:

Precision:

Certani combinasons de vocalas forman un diftòng ò un iatús segon la plaça de l’accent tonic. Li a un iatús quora l’accent tonic tomba sus la promiera vocala:

• IA: tria [‘tʀia] ⇔ cambiar [kãɱ’bja], bèstia [‘bεstja]
• OA: coa [‘kua] ⇔ oata [wa’ta], Joaneta [dʒwa’neta]
• UE: adue [a’dye] ⇔ fuec [‘fwœk], vuechen [vµe’t∫ɛ̃ŋ]

1. – La letra H

En occitan nissart, la letra H si retròba solament dins li combinasons de consonantas seguenti:

• CH prononciada [t∫]: chaminèia [t∫ami’nεja], fachenda [fa’t∫ɛ̃ŋda]
• LH prononciada [j]: ulhauç [y’jaw], familha [fa’mija]
• NH prononciada [ɲ]: nhif [‘ɲif], montanha [muŋ’taɲa]

Fòra d’aquela situacion, l’H isolada si pòu trobar:

• En occitan gascon, dont l’H remplaça la letra F e si pronóncia coma una [h] aspirada: fèsta [‘fɛsta] ⇔ hèsta [‘hɛstœ]
• Dins lu noms pròpris ò mots estrangiers, dont l’H si pronóncia segond la lenga d’origina: Hinault [i’no], Helsinki [‘helsiŋki]

2. – L’R intervocalica

D’un temps, l’R entre 2 vocalas si prononciava coma l’R que podèm audir en englés [ɹ]. Pura, la pronóncia grassejada [ʀ] tende de si generalizar sota l’influéncia dau francés. Per retrobar l’autenticitat dau nissart, preconizam lo restabliment d’aquela pronóncia distinta: èra [‘ɛɹa] ⇔ tèrra [‘tɛʀa] 

En occitan nissart, li dobli cononantas son rari e si limitan a 8 cas: CC, DD, GG, LL, MM, NN, RR e SS

Li consonantas dobli qu’avèm pas mençonadi çai sus (BB, FF, HH, JJ, KK, PP, QQ, TT, VV, WW, XX, ZZ), en principi, existon pas en nissart, levat dins doi cas particulars:

• Dins quaucu mots compauats e sodats: sub + baltic ⇒ subbaltic, cap + pelat ⇒ cappelat
• Dins lu mots estrangiers non adaptats au nissart mas utilizats: jazz, trekking, happening, tutti frutti, Exxon

L’occitan nissart còmpta mantu grops de consonantas que pòdon aver doi tipes de pronóncia:

• Una pronóncia completa e estandard
• Una pronóncia simplificada e mai correnta

Exiton certans grops de consonantas que conoisson pas qu’un biais de pronóncia:

• Lu grops DG, DJ, GJ, TG e TJ prononciats [dʒ]: bridge, adjectiu, miegjorn, garatge, viatge
• Lo grop GN prononciat [ɲ]: signe
• Lu grops TL, TM e TZ dins certans mots dont la T etimologica es muda: ròtle, setmana, votz

De mai, existe dins la pronóncia simplificada un fenomèn de vocalizacion de la promiera letra d’un grop de consonantas:

• Après E, la promiera consonanta tende de si prononciar [j]: dialècte [dja’lɛjte], exemple [ej’zɛ̃ɱple]
• Après O, la promiera consonanta tende de si prononciar [w]: doctor [duw’tur], obtenir [uwte’ni]

1. – La G finala

• Si pronóncia [k] dins la màger part dei cas: dialòg [dja’lɔk]
• Si pronóncia [k] dins lu mots ont la G qu’es pas finala si pronóncia basicament [k]: sanguinós [sãŋgi’nus] ⇔ sang [‘sãŋk]
• Si pronóncia [tʃ] dins lu mots dont G qu’es pas finala si pronóncia basicament [dʒ]: mieja [‘mjedʒa] ⇔ mieg [’mjetʃ]

2. – L’R finala

• Si pronóncia [ʀ] dins la màger part dei cas: mar [‘maʀ]
• Es sistematicament muda:
  • Quora es la marca de l’infinitiu: anar [a’na], finir [fi’ni], créisser [‘kʀejse]
  • Dins lu mots en -IER: darrier [da’ʀje]
  • Dins certans mots en -OR: pescador [peska’du] ⇔ motor [mu’tuʀ]

3. – L’S finala

• Si pronóncia [s] dins mantu cas, especialament:
  • Dins quaucu mots: país [pa’is]
  • Especialament lu mots amb lo sufix aumentatiu -ÀS: grandàs [gʀãŋ’das]
  • Dins la conjugason, quora es la marca de la 2a persona dau singular: parles [‘paʀles]
  • Quora es la terminason de certans adjectius: famós [fa’mus]
• Es muda:
  • Dins mantu mots: pantais [pãŋ’taj], sièis [‘sjɛj]
  • Especialament quora exprimisse la marca dau plural: libres [‘libʀe]