LI CHIFRAS E LU NOMBRES
Per remembrança:
| Li chifras son lu signes (de 0 a 9) que sièrvon a escriure lu nombres | 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 |
| Lu nombres son li quantitats ò valors escrichi emb li chifras | 1, 26, 537, 1948, 85 649 |
Existon 2 categorias de nombres:
- Lu nombres cardinals
- Lu nombres ordinals
1 – Lu nombres cardinals
0
Zèro
10
Dètz³
20
Vint
100
Cent²
1
Un (Una)¹
11
Onze
21
Vint-un
101
Cent un
2
Doi (Doï)¹
12
Dotze
22
Vint-a-doi⁴
110
Cent dètz
3
Tres²
13
Tretze
30
Trenta
200
Doi cents
4
Quatre
14
Quatòrze
40
Quaranta
500
Cinc cents
5
Cinc
15
Quinze
50
Cinquanta
1000
Mila
6
Sièis²
16
Setze
60
Seissanta
10000
Dètz mila
7
Sèt
17
Dètz-e-sèt
70
Setanta
100000
Cent mila
8
Vuech
18
Dètz-e-vuech
80
Vuetanta
1M
Un milion
9
Nòu
19
Dètz-e-nòu
90
Noranta
1Md
Un miliard
Precisions
1. En despart de UN (1) e DOI (2), lu nombres cardinals son invariables en genre
2. Li consonantas finali de TRES (3), SIÈIS (6) e CENT (100) son mudi levat davant li vocalas: Tres jorns [‘tre] ⇔ Tres amics [‘trez]
3. Lo nombre DÈTZ (10) si pronóncia [‘dɛs], levat davant certani locucions de temps dont li consonantas finali -TZ son mudi: Dètz cadieras [‘dɛs] ⇔ Dètz oras [‘dɛ]
4. VINT (20) pilha una -A- davant li chifras de DOI (2) a NÒU (9): Vint-un ⇔ Vint-a-cinc
2 – Lu nombres ordinals
1r
Promier¹, ²
11n
Onzen
21n
Vint-unen³
2d
Segond³
12n
Dotzen
22n
Vint-a-dosen³
3ç
Tèrç³
13n
Tretzen
23n
Vint-a-tresen³
4t
Quart³
14n
Quatòrzen
24n
Vint-a-quatren³
5t
Quint³
15n
Quinzen
25n
Vint-a-cinquen³
6n
Seisen
16n
Setzen
30n
Trenten
7n
Seten
17n
Dètz-e-seten
100n
Centen
8n
Vuechen
18n
Dètz-e-vuechen
1000n
Milen
9n
Noven
19n
Dètz-e-noven
1Mn
Milionen
10n
Desen
20n
Vinten
1Mdn
Miliarden
Precisions
1. Li abreviacions dei nombres ordinals si marcan solament emb la darriera letra: Promier ⇒ 1r, Tèrç ⇒ 3ç, Quinzen ⇒ 15n
2. Lu nombres ordinals son toi variables en genre e en quantitat. Dins la forma abreujada, es tanben la darriera letra que si marca: Promiera ⇒ 1a, Vuechens ⇒ 8s, Dètz-e-seteni ⇒ 17i
3. Lu nombres ordinals SEGOND, TÈRÇ, QUART, QUINT son de formas classiqui correntament utilizadi en nissart. Coexiston emb li formas panoccitani DOSEN, TRESEN, QUATREN, CINQUEN que son tanben admesi e que retrobam a partir de 20: Vint-unen, Vint-a-dosen, Trenta-tresen, Cinquanta-quatren…
3 – Li diferenti utilizacions dei nombres
3.1 – La data
Dins li expressions de la data:
| Lo nombre de l’annada es precedit de l’article definit LO | Lo 1388, En lo 1860 |
| Lo numèro dau mes es seguit per la preposicion DE | Lo 28 de setembre |
| Dins la data completa, l’article LO si contracta emb DE | Lo 20 d’aost dau 1543 |
3.2 – L’ora
L’occitan nissart còmpta li oras de 1 a 12 en precisant s’es dau matin, de l’aprèsdinnar ò dau sera:
04h00
Quatre oras de matin
12h10
Miègjorn dètz
16h00
Quatre oras de l’aprèsdinnar
12h15
Miègjorn e un quart
20h00
Vuech oras dau sera
12h30
Miègjorn e mièja
12h00
Miègjorn
12h45
Una ora manco un quart
00h00
Mièjanuech
12h50
Una ora manco dètz
3.3 – Li fraccions e percentatges
Li fraccions son exprimidi per lu nombres ordinals precedits de l’article definit LO, levat per la fraccion ½:
½
La mitan
⅓
Lo tèrç
¼
Lo quart
⅛
Lo vuechen
Lu percentatges son tanben exprimits per lu nombres ordinals precedits de l’article definit LO: lo 5% (lo cinc percent ò cinc dau cent)
Precisions
⇒ Existe tanben un autre biais popular de dire li fraccions, en utilizant lu nombres cardinals:
½ – De doi parts, una ⇔ La mitan
¾ – De quatre parts, tres ⇔ Lu tres quarts
3.4 – Lu sègles e lu sobeirans
Lu sègles pòdon èstre indiferentament indicats:
| Per lu nombres cardinals | Lo Sègle XX ⇒ Lo sègle Vint |
| Per lu nombres ordinals | Lo Sègle XX ⇒ Lo sègle Vinten |
Lu sobeirans (reis, papas, còntes, ducs…) son indicats:
| Per lo nombre ordinal quora son lu 1s de la lista | Victor-Emanuèu I ⇒ Victor-Emanueu Promier |
| Facultativament quora son lu 2s | Joan-Pau II ⇒ Joan-Pau Segond, Joan-Pau Doi |
| Per lu nombres cardinals dins lu autres cas | Raimon VI ⇒ Raimon Sièis |
3.5 – Lu collectius e multiplicatius
Lu collectius son generalament formats:
| Per de nombres ordinals masculins emb lo sufix -AU | Un desenau, Un quinzenau |
| Li son de cas particular coma lu grops de 2 ò de 1000 | Un pareu, Una cobla, Un milier |
Lu multiplicatius son de formas sabenti:
| Constituidi dau sufix -PLE derivat dau latin | Triple, Quadruple, Quintuple, Centuple |
| Levat lo multiple de 2 qu’es una forma alternada | Doble |