S’istòria de sa Regina Joana
So vielh Miquelet li plasiá de cuntar sa terribla ‘stòria. Èra grand, so vielh Miquelet, e ben que siguèsse tant vielh, caminava drech.
Sa velhaa de Calènas èra sa plus granda e sa plus seriosa velhaa de l’an. Davant totplen de gents, Miquelet, coma se èra un actor que, segur de son saupre faire e de sa siu aparéncia, preparava sa siu votz. Abandonava aquel sera, per cuntar sa siu terribla ‘stòria, so dich, qu’emplegava si autres còps. Ja, sa soleta intonacion de sa siu votz n’obligava au respièch. E clavelats d’estupor e d’emocion, eraviam toi units per l’escotar sensa alen.
Començava em’ una votz rauca, per de brams e de repròches:
« Escotatz emé respièch cen que pòu s’ira dei òmes, mas escotatz emé mai de respièch encara cen que pòu s’ira de Diu! Gardatz en vòstra memòria so sovenir de sa granda malaürosa Regina Joana! Que l’exemple de sa siu vida sèrve a vi faire enavisar que sa tèrra es de Diu e que si òmes son que si èstres de Diu! Que ne’n sèrve en ren d’èstre rei, que ne’n sèrve en ren d’èstre mescreent! ».
Repilhava lo buf, sa siu votz si faiá mai doça e començava :
« En l’an 1343 sa granda malaürosa Joana ven regina après son paigrand Robèrt. Pauc d’ans passèron que deguèt s’escapar dau siu grand país de Nàpol, so siu pòble d’alhà aviá fam e si marrits rics tradissián sa regina e son pòple.
Emb una pichina escòrta d’amics, Joana se’n ven escondre en Provença, malaürosa en so siu comtat.
Mas aquí encara si sius enemics l’asseguèron sensa caritat per li raubar toi li sius bens. A Niça, ‘stà de mes pi se’n ven escondre en si nòstri montanhas, e se’n ven estaire a Ròca ‘Sparviera, ben aparat per sa autessa e si sius ròcs. Mas la marridetat dei sius enemics èra lònga. Utilizèron lo poder de sa moneda, crompèron so paure pòble.
Lo jorn davant Calènas, en l’an 1357, dau temps que toi si país crestians si preparavan emé jòia a la venguá dau fiu de Diu, Ròca ‘Sparvièra si preparava au fach ignòble.
La regina non poguèt faire dire la messa en so siu castèl. So siu príor èra choc, si sius gents l’avián fach buure. Emé sa siu pietat ela venguèt a Coarasa per sa messa. Per camin, mai que d’un còp auguèt de visions. Arribaa en so colet, alora que veiá si pichons fuecs dau vilatge, vorguèt se’n tornar. A si aurelhas audiá:
« La regina en venent de la messa, troberà taula messa ! »
« La regina en venent de la messa, troberà taula messa ! »
« La regina en venent de la messa, troberà taula messa ! »
Vorguèt se’n tornar, mas si sius gents diguèron qu’èran de sòmis. Au mitan de sa messa, s’es levaa sa regina, sa tèsta plena d’aquela prediccion. Qu’aviá decidit de se’n tornar a Ròca ‘Sparvièra. Si gents, sa glèia èra cómola, èran escandalizats, toi diguèron : « La regina a lo diaul en la tèsta, la regina a lo diaul en la tèsta, la regina a lo diaul en la tèsta ».
La regina camina lèu per retrobar so siu castèl. Un còp en amont se n’avisava plus de Diu, aviá fam de fatiga e de frei. Si sius gents li donèron a manjar e se’n faguèt una forra. Basta augue finit so siu past que d’en so siu castèl, de totei si costats, si riián, cridavan de marridetats : « A, a, a, que t’avèm agantaa esto còp ! ».
Espaventaa, se n’anèt lèu dins sa siu cambra e i descurbèt si doai tèstas dei sius pichons negaas en de sang. Soleta, non sabiá que veniá de manjar la carn dei sius enfants. Venguá fòla sus lo còp, se n’anèt lèu d’aquel luec, calant vèrs Coarasa, cridant : « Malediccion! Ò Ròca, Roquina, un jorn vendrà que sus si tius cimas canterà plus ni gal ni galina mas si cròps, si ‘sparviers e autres aucèls sarvatgiers ».
Cada nuech de Calènas, parèisse qu’aquela votz, clavelaa e cargaa de mal, s’aude a s’entorn de Ròca ‘Sparvièra, encuei sens’ ànima e en róina ».