En occitan “bugada”, en francés “lessive”: perqué doás raices diferentas per una pariera operacíon?
A l’origina, lo mòt que designa aquela operacíon es identic en las lengas romanas:
- D’una raïç germanica presenta en lo francic “bûkôn” e lo tedèsc “bauchen”, l’italian a tirat “bucato”, l’occitan “bugada” e lo francés “buée”. En francés, usavan tanben dal vèrbi “buer” e dal nom “buanderie”.
- L’espanhòl a tirat lo sieu nom “colada” de l’accíon que consiste a “colar (la) bugada“, es de dire faire passar d’aiga a travèrs lo linge.
- Pi lo francés a pilhat lo mòt “lessive” per esquivar una confusion entra “la buée” et “la buée”, es de dire entra la “bugaia” e lo “vapor”.
Aquel mòt ven dal latin popular “lixiva” (= que se rapòrta a la bugaia), participi passat format sus lo nom “lixa” (“aqua lixa” = aiga cauda per colar (la) bugada). L’italian a “lisciva” e l’espanhòl “lejia”. Nosautres dièm lo “lissiu”. Lo francés a tanben pilhat lo mòt “lessive” al sens de podra per lavar.
Un autre interès es qu’aquel mòt es un bòn marcaire dialectologic. En lo país dich niçard, lo mòt pòl aver 4 formas:
- A Niça, “la bugada” ;
- Al levant d’una linha Esa-Blausasc-Berra-Luceram, “la bugaia” ;
- En las autras valaias de Palhon, Vesubiá, Var bas e mejan, bassa Tiniá, “la bugaa” (prononciar /bugau/) ;
- En lo país gavòt al sens estrech, aquel de la palatalizacíon (es de dire li luecs d’ont “la cabra” ven “la chabra” e “la galina” “la jalina”), “la bujaa” (prononciar /bujau/) (auta Tiniá, Val d’Entraunas).
Es de dire qu’en defòra de Niça, la Ternitat e Vilafranca, tot lo país perde la -d- intervocalica.
Ensin, la cèrca lingüistica sus aquela activitat nos orienta en un còup vèrs l’etimologia e la dialectologia e nos pòrge un tèst per identificar li parlars sonats per li lingüistas vivaroalpencs.
Bernart FRUCHIER, lo 18 de Setembre dal 2011